Γιατί είναι τόσο υψηλός ο πληθωρισμός σήμερα;

Ίσως έχετε παρατηρήσει ότι η τιμή του καυσίμου για το αυτοκίνητό σας η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος αλλά και οι τιμές των τροφίμων έχουν αυξηθεί τελευταία. Ορισμένα αγαθά πάλι είναι φθηνότερα από ό,τι πριν από έναν χρόνο. Η θετική μεταβολή του συνολικού επιπέδου των τιμών σε σχέση με πέρυσι ονομάζεται πληθωρισμός. Έχει μεγάλη σημασία για την καθημερινότητά μας καθώς σημαίνει ουσιαστικά ότι συνολικά πληρώνουμε περισσότερα για τις αγορές μας.

Γιατί οι τιμές ανεβαίνουν ταχύτερα από ό,τι στο παρελθόν;

Έπειτα από σχεδόν μια δεκαετία πολύ χαμηλού πληθωρισμού στη ζώνη του ευρώ, το φθινόπωρο του 2021 ο πληθωρισμός έφθασε στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 13 ετών. Αυτή η εξέλιξη οφείλεται σε τρεις κύριους λόγους:

• την ταχεία επανεκκίνηση της οικονομίας μας μετά την άρση πολλών εκ των περιοριστικών μέτρων που είχαν ληφθεί για την αντιμετώπιση της πανδημίας,
• την απότομη άνοδο των τιμών της ενέργειας και
• αυτό που οι στατιστικολόγοι αποκαλούν «επίδραση της βάσης σύγκρισης».

Η επανεκκίνηση της οικονομίας μας εξελίσσεται γρήγορα

Η επανεκκίνηση της οικονομίας μας εξελίσσεται γρήγορα καθώς αίρονται ολοένα και περισσότεροι περιορισμοί που είχαν επιβληθεί για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Οι άνθρωποι άρχισαν πάλι να ταξιδεύουν και να πηγαίνουν σε εστιατόρια. Αγοράζουν περισσότερα, ξοδεύοντας κάποια από τα χρήματα που δεν μπορούσαν να ξοδέψουν στη διάρκεια της καραντίνας. Την ίδια στιγμή, οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στην ταχύτατα αυξανόμενη αυτή ζήτηση, καθώς αποκαθίστανται, αν και σταδιακά, οι εφοδιαστικές αλυσίδες που επλήγησαν σοβαρά από την πανδημία. Επίσης προκλήσεις, όπως η έλλειψη εμπορευματοκιβωτίων, κάνουν δυσκολότερη και ακριβότερη τη μεταφορά των εμπορευμάτων. Όσο περισσότερο διαρκούν οι ανισορροπίες προσφοράς – ζήτησης, τόσο πιθανότερο είναι να παρατείνεται χρονικά η παροδική αυτή αύξηση των τιμών.

Η πανδημία άλλαξε επίσης τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και εργαζόμαστε και, επομένως, τα αγαθά που μας είναι απαραίτητα. Οι καταναλωτές αγοράζουν συγκεκριμένα προϊόντα, όπως ηλεκτρονικά είδη και υλικά για επισκευαστικές εργασίες στις κατοικίες τους, σε μεγαλύτερες ποσότητες από ό,τι είχαν προγραμματίσει οι επιχειρήσεις που τα πωλούν. Σημαντικά προϊόντα, όπως οι ημιαγωγοί, είναι ξαφνικά δυσεύρετα. Όταν οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να προσφέρουν τα αγαθά που οι άνθρωποι θέλουν να αγοράζουν, τότε οι τιμές αυξάνονται. Αυτό είναι κάτι που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «νόμο της προσφοράς και της ζήτησης».

Θα χρειαστεί ορισμένος χρόνος, αλλά αυτή η ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης θα εξασθενήσει σταδιακά, καθώς οι επιχειρήσεις θα παράγουν περισσότερα προϊόντα ώστε να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση.

Οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας ωθούν τον πληθωρισμό προς τα πάνω

Το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και η ηλεκτρική ενέργεια έχουν ακριβύνει σε όλο τον κόσμο. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τις τιμές της ενέργειας: οι ασθενέστεροι άνεμοι στο Ηνωμένο Βασίλειο είχαν ως αποτέλεσμα να μην λειτουργήσουν οι ανεμογεννήτριες, οι ξηρασίες στη Βραζιλία οδήγησαν σε μικρότερη παραγωγή ενέργειας από τα φράγματα και ο κρύος χειμώνας του περασμένου έτους μας άφησε με χαμηλότερα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ζήτηση, όλα αυτά προκάλεσαν ταχεία άνοδο των τιμών. Επειδή μεγάλο μέρος των δαπανών των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών σχετίζεται με την ενέργεια, η τιμή του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας έχει μεγάλη σημασία για τον συνολικό πληθωρισμό: η πρόσφατη αύξηση του πληθωρισμού οφειλόταν κατά το ήμισυ στις υψηλότερες τιμές της ενέργειας. Δεδομένου ότι επηρεάζονται από τόσα πολλά πράγματα, δεν είναι ασυνήθιστο οι τιμές της ενέργειας να παρουσιάζουν σημαντικές αυξομειώσεις.

Ο πληθωρισμός είναι υψηλός σήμερα επειδή ήταν πολύ χαμηλός πέρυσι

Για να υπολογίσουμε τον πληθωρισμό, συγκρίνουμε τον τρόπο με τον οποίο οι τιμές μεταβάλλονται από το ένα έτος στο άλλο. Οι τιμές στη ζώνη του ευρώ ήταν εξαιρετικά χαμηλές στην κορύφωση της πανδημίας πέρυσι. Η σύγκριση των σημερινών υψηλότερων τιμών με αυτά τα πολύ χαμηλά επίπεδα υποδεικνύει ότι οι διαφορές φαίνονται συγκριτικά μεγάλες. Αυτό αναφέρεται ως «επίδραση της βάσης σύγκρισης» και θα εξασθενήσει αρκετά γρήγορα.

Οπότε τι θα γίνει με τον πληθωρισμό το επόμενο έτος;

Σύμφωνα με τις τελευταίες μας προβλέψεις, αναμένουμε ότι ο πληθωρισμός θα μειωθεί εντός του 2022 σε σχέση με το 2021. Η προσφορά θα μπορέσει σταδιακά να καλύψει τη ζήτηση, οι αγορές αναμένουν ότι οι τιμές της ενέργειας θα μειωθούν το επόμενο έτος και οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης δεν θα περιλαμβάνονται πλέον στην ετήσια σύγκριση τιμών βάσει της οποίας υπολογίζεται ο πληθωρισμός.

Ωστόσο, επειδή η πανδημία ήταν πρωτοφανής στη σύγχρονη εποχή, η ανάκαμψη ενδέχεται να είναι και αυτή διαφορετική. Μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος για την αποκατάσταση των τεράστιων διαταράξεων στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Οι τιμές της ενέργειας ενδέχεται να συνεχίσουν να αυξάνονται και λόγω της μετάβασης στην πράσινη οικονομία.

Επίσης, παρακολουθούμε προσεκτικά τους μισθούς, διότι οι τιμές και οι μισθοί αλληλοεπηρεάζονται. Οι εργαζόμενοι και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ζητούν επί του παρόντος μισθολογικές αυξήσεις για την αντιστάθμιση του υψηλότερου κόστους διαβίωσης. Αυτό είναι φυσιολογικό. Eάν οι μισθοί συνεχίσουν να αυξάνονται, οι επιχειρήσεις ενδέχεται να αποσβέσουν το υψηλότερο κόστος τους με αύξηση των τιμών, γεγονός που δίνει ακόμη μεγαλύτερη ανοδική ώθηση στις τιμές. Όταν οι ιδιώτες και οι επιχειρήσεις αναμένουν ότι ο υψηλότερος πληθωρισμός θα έχει διάρκεια, τότε και ο πραγματικός πληθωρισμός θα μπορούσε και αυτός να αυξηθεί. Για τους οικονομολόγους αυτό είναι μια «δευτερογενής επίδραση» στην περίπτωση εμφάνισης της οποίας χρειάζεται επανεκτίμηση από το Ευρωσύστημα των προοπτικών του πληθωρισμού.

Τι μπορεί να κάνει το Ευρωσύστημα για όλα αυτά;

Έχουμε την πεποίθηση ότι ο πληθωρισμός θα μειωθεί εντός του 2022. Επειδή η νομισματική πολιτική λειτουργεί με κάποια χρονική υστέρηση, δεν μπορεί να βοηθήσει ενάντια σε βραχύβιες απότομες αυξήσεις των τιμών. Η αύξηση του κόστους δανεισμού, σε μια εποχή που οι υψηλότεροι λογαριασμοί ενέργειας και καυσίμων συμπιέζουν τα εισοδήματα των ανθρώπων και τα κέρδη των επιχειρήσεων, θα δημιουργούσε άσκοπα αντίξοους παράγοντες για την ανάκαμψη.

Και τα υψηλότερα επιτόκια δεν μπορούν να επιλύσουν τα ζητήματα της ανισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, των υψηλών τιμών της ενέργειας και των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης: δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τη διαθεσιμότητα περισσότερων εμπορευματοκιβωτίων ή να αυξήσουν το απόθεμα ημιαγωγών ή την προσφορά καυσίμων. Η νομισματική πολιτική μπορεί όμως να διασφαλίσει ότι οι τιμές δεν θα αυξάνονται διαρκώς με τόσο γρήγορο ρυθμό. Επομένως, εξετάζουμε προσεκτικά τις προοπτικές για τον πληθωρισμό τα επόμενα έτη.

Στο Ευρωσύστημα έχουμε αναλάβει την αποστολή να διασφαλίζουμε τη σταθερότητα των τιμών, πράγμα που σημαίνει ότι στοχεύουμε σε ρυθμό πληθωρισμού 2% μεσοπρόθεσμα. Αυτό ωφελεί τους πολίτες σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ: οι σταθερές τιμές βοηθούν να διασφαλιστεί ότι η οικονομία αναπτύσσεται, ότι οι θέσεις εργασίας είναι ασφαλείς και ότι εσείς μπορείτε να είστε σίγουροι πως τα χρήματά σας θα έχουν αύριο περίπου την ίδια αξία όπως σήμερα.

Μπορείτε εδώ να υπολογίσετε τον προσωπικό σας πληθωρισμό με βάση τις καταναλωτικές συνήθειές σας

Η ανωτέρω παρουσίαση έγινε για εκπαιδευτικούς σκοπούς, από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα & δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της Τράπεζας της Ελλάδος