Το οριακά θετικό πρωτογενές πλεόνασμα είναι αναμφίβολα επιτυχία στο πλαίσιο της πολιτικής δημοσιονομικής διαχείρισης (και χρέους) που έχει επιλεγεί.
Το αποτέλεσμα προήλθε από την αλλαγή του πλαισίου υπολογισμού από αυτό της τρόικας στο στάνταρντ ESA2010. Κάποια έσοδα εγγράφησαν στον προϋπολογισμό (πχ δόση επιστροφών ομολόγων που διακρατεί η ΕΚΤ) και άλλα μεταφέρθηκαν από το δίμηνο 2023. Ένα αρνητικό είναι η υποεκτέλεση του ΠΔΕ (αντιαναπτυξιακό) κατά €490 εκατ. Αυτό έχει έννοια για συγκρίσεις με προηγούμενα χρόνια, σε καμιά περίπτωση δεν είναι φτιασίδωμα. Άλλως τε, είμαστε πια στα ίδια πρότυπα υπολογισμού πλεονασμάτων/ελλειμμάτων με τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης.
Παράλληλα, είχαμε και μείωση του λόγου χρέους. Είναι “χαριτωμένο” το ότι όταν το 2021 ανέβαινε στο 206%, κανείς δεν μιλούσε για το λόγο χρέους, αλλά για το βιώσιμο χρέος. Τώρα στο 171% μιλάμε για το λόγο χρέους.
Οι επιτυχίες αυτές οφείλονται πρωτογενώς κυρίως στον πληθωρισμό. Αυξάνεται το ΑΕΠ, αυξάνονται και τα έσοδα. Η θετική επίδραση του πληθωρισμού δεν μπορεί παρά να είναι βραχύβια. Εάν συνεχισθεί, τα πράγματα θα γυρίσουν ανάποδα.
Η άλλη παράμετρος που υπήρξε καταλύτης για το αποτέλεσμα ήταν η πολιτική διαχείρισης διαθεσίμων. Η κυβέρνηση δεν δανείσθηκε ιδιαίτερα από τις αγορές, όμως ανάλωσε διαθέσιμα των φορέων του δημοσίου. Το 2022 δανείσθηκε σε repos €13 δισ περισσότερα από το τέλος 2021. Ως ενδοκυβερνητικό χρέος δεν μετράει στο δημόσιο χρέος. Όμως πρόκειται για ανάλωση δημόσιας περιουσίας. Όταν λέμε διαθέσιμα των φορέων του δημοσίου, εννοούμε τα κεφάλαια που έχουν στα ταμεία τους (τα έχουν μεταφέρει στην ΤτΕ) οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης, ΟΤΑ, πανεπιστήμια, κλπ. Περίπου €42 δισ διαθεσίμων των φορέων δεν είναι πλέον διαθέσιμα – έχουν υποκαταστήσει χρέος.
Η “πολιτική” των repos
Έχω αναφερθεί πλειστάκις στην “πολιτική repos”. Δεν πρόκειται για συγκυριακή πολιτική για την αντιμετώπιση των κρίσεων. Στο διάστημα Νοέμβριος 2019 έως Μάρτιος 2020 (πριν την υγειονομική κρίση) είχαν ήδη αναλωθεί €7 δισ. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ είχε αναλώσει περίπου €16 δισ των φορέων και η σημερινή κυβέρνηση μέχρι τέλους 2022 ανάλωσε άλλα €26 δισ.
Δεν ξέρω σε ποιούς αναφέρονται τα κυβερνητικά κείμενα πως προέβλεπαν δημοσιονομικό εκτροχιασμό. Όποιος παρακολουθούσε την διαχείριση repos ήταν βέβαιος πως δεν θα υπήρχε εκτροχιασμός – όσον αφορά το δημόσιο χρέος. Ο εκτροχιασμός δεν μπορούσε να συμβεί γιατί αναλωνόταν δημόσια περιουσία. Στην “Καθημερινή” έγραφα πριν μερικές μέρες, πως αυτή είναι η πολιτική για την οποία ξιφουλκούσαν κατά της Ελλάδας η γερμανική κυβέρνηση και τα γερμανικά μέσα: η Ελλάδα έχει λεφτά, να πληρώνει απ’ αυτά το χρέος της!
Αυτή η πολιτική έχει ημερομηνία λήξης. Τα “λεφτά που έχει” η Ελλάδα είναι μεταξύ άλλων και οι εισφορές. Δηλαδή, εσωτερικός δανεισμός από μελλοντικές γενεές. Η ημερομηνία λήξης έχει να κάνει με το πόσα υπάρχουν ακόμη, εάν δεν πρόκειται να αναλίσκονται εισφορές (περίπου €3 δισ το μήνα). Η πολιτική αυτή δεν μπορεί να συνεχισθεί επί μακρόν.
Δεν αντέχω τον πειρασμό να αναφερθώ σε παράδειγμα διαχείρισης:
- Το 2022 η κυβέρνηση δανείστηκε σε repos από τις τράπεζες (αυτό μετράει στο χρέος) λίγο παραπάνω από €5 δισ.
- Τον Δεκέμβριο 2022 (μέσα στο μήνα) οι φορείς του δημοσίου δανείστηκαν από τις τράπεζες €4.2 δισ.
- Τον Δεκέμβριο 2022 οι φορείς του δημοσίου “δάνεισαν” την κυβέρνηση €7 δισ παραπάνω από τον Νοέμβριο.
- Από τα συνολικά €50 δισ σε repos που είχε ως υπόλοιπο υποχρέωσης η κυβέρνηση την 31/12 (5 δισ τράπεζες, 45 δισ φορείς) σχεδόν €47 δισ είχαν πάει για κάλυψη μονίμων αναγκών – υποκατάσταση χρέους δηλαδη. Τα repos είναι δάνεια τυπικά 15 ημερών, ανακυκλούμενα.
Το θετικό αποτέλεσμα & η επικοινωνιακή διαχείριση υπάρχει κίνδυνος να “γυρίσουν ανάποδα”
Φαίνεται πως η κυβέρνηση επεδίωξε εντατικά την θετική κατάληξη του 2022 όσον αφορά τα δημοσιονομικά. Σχεδόν “με όποιο κόστος”. Την πέτυχε; Το ερώτημα είναι κατά πόσον πρόκειται και για πρόκριμα για το μέλλον.
Ένα τελευταίο πολιτικό σχόλιο. Το θετικό αποτέλεσμα και η επικοινωνιακή διαχείριση υπάρχει κίνδυνος να “γυρίσουν ανάποδα”. Σε κάποιους μπορεί να έχουν θετική επίδραση προεκλογικά. Στην κοινωνία όμως χάνεται αξιοπιστία της πολιτικής: τι διάολο επιτυχίες είναι αυτές που μας τσαμπουνάτε όταν δεν μπορούε να βγάλουμε το μήνα. Πολύ περισσότερο θα υπάρχει πρόβλημα με αυτούς που αντιλαμβάνονται πως ο πληθωρισμός που δεν τους επιτρέπει να ανασάνουν είναι αυτός που κυρίως τροφοδότησε τις επιτυχίες για τις οποίες πανηγυρίζει η κυβέρνηση.
Γνώμη μου είναι πως χρειάζεται εντατική “εκπαίδευση” των πολιτών για να μη γυρίσει ανάποδα. Εκλογές έρχονται…