Tο Παρατηρητήριο Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του ΣΕΒ, με τη συνεργασία της MRB, για πέμπτη συνεχή χρονιά, πραγματοποίησε την έρευνα «Ο Σφυγμός του Επιχειρείν». Στόχοι της έρευνας ήταν:
- η καταγραφή της γνώμης των επιχειρήσεων ως προς την αξιολόγηση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, τόσο σε macro όσο και σε micro επίπεδο και
- η ανάδειξη προτάσεων για τη διευκόλυνση της λειτουργίας των επιχειρήσεων και τη χάραξη πολιτικών για την προσέλκυση επενδύσεων και την οικονομική ανάκαμψη. Αναπόφευκτα, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις συνθήκες της πανδημίας και στις προκλήσεις για την επόμενη μέρα, αλλά και στις προκλήσεις της πράσινης μετάβασης.
Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας
Οι μεταρρυθμίσεις βελτιώνουν το επιχειρηματικό περιβάλλον, σύμφωνα με τους Δείκτες Αξιολόγησης Δυσκολιών στο macro και micro περιβάλλον (4,9 και 4,8 μονάδες αντίστοιχα, με βέλτιστο το 1). Ενδεικτικά αναφέρεται η βελτίωση στους φορολογικούς συντελεστές (από 70,6% σε 45,5% στα εμπόδια).
Οι επιχειρήσεις προσδοκούν σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας, καθώς αξιολογούν θετικά την υφιστάμενη, αλλά και τη μελλοντική κατάστασή τους, με τα υψηλότερα ποσοστά από το 2017 (46% και 42% αντίστοιχα), ενώ το 55% εκτιμάει πως θα αυξηθεί ο τζίρος τους το 2022.
Το 53,7% θεωρεί πως τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση της πανδημίας είναι αποτελεσματικά.
Η τηλεργασία έχει έρθει για να μείνει, καθώς το 50% των επιχειρήσεων σκοπεύει να την υιοθετήσει στις θέσεις εργασίας που ταιριάζει.
Οι δημόσιες ψηφιακές υπηρεσίες δείχνουν τη σημασία που έχει ο ψηφιακός μετασχηματισμός για μια πιο αποτελεσματική οικονομία και αγορά, καθώς πάνω από το 58% των επιχειρήσεων αξιολογεί θετικά τους top-3 ψηφιακούς φορείς του δημοσίου.
Αμετάβλητα παραμένουν τα επενδυτικά πλάνα για το 62% των μεγάλων επιχειρήσεων παρά την πανδημία, αναδεικνύοντας τη σημασία που έχει η επίτευξη κρίσιμου μεγέθους, ώστε οι επιχειρήσεις να παραμένουν ανθεκτικές και η οικονομία να αναπτύσσεται.
Το 72% εκφράζει ανησυχία σχετικά με τις ανατιμήσεις μεταξύ άλλων στο κόστος των πρώτων υλών και της ενέργειας, για τις οποίες οι δυνατότητες απορρόφησης χωρίς αυξήσεις είναι πεπερασμένες.
Οι επιχειρήσεις με πάνω από 10 εργαζομένους εκφράζουν ανησυχία για το υψηλό κόστος ενέργειας, καθώς το θεωρούν ως το βασικό εμπόδιο στην καθημερινή τους λειτουργία.
Το 70% των επιχειρήσεων έχει υψηλές προσδοκίες από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και θεωρεί πως θα συμβάλει θετικά στην οικονομία.
Για ένα μειοψηφικό αλλά σημαντικό μέρος της αγοράς, κυρίως μικρότερων επιχειρήσεων, εντοπίζεται η ανάγκη για ενημέρωση και ευαισθητοποίησή τους σχετικά μες προκλήσεις της πράσινης ανάπτυξης, καθώς μόνο το 28,7% των μικρών επιχειρήσεων τη θεωρεί πολύ ή πάρα πολύ σημαντική (50% στις μεγάλες επιχειρήσεις).
Ως ένα γενικό συμπέρασμα, καταγράφεται η αυξημένη εκτίμηση για τη συνεχιζόμενη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας και τη συνεχιζόμενη βελτίωση κρίσιμων δεικτών του επιχειρηματικού περιβάλλοντος με οδηγό την ψηφιοποίηση. Συνολικά, οι επιχειρήσεις αξιολογούν θετικά την υφιστάμενη, αλλά και τη μελλοντική κατάστασή τους, με τα υψηλότερα ποσοστά από το 2017 (46% και 42% αντίστοιχα), ενώ το 55% εκτιμάει πως θα αυξηθεί ο τζίρος τους και το 37% πως θα προχωρήσει σε αύξηση της απασχόλησης.
Ωστόσο, πηγή ανησυχίας για το 72% αποτελούν οι πληθωριστικές πιέσεις από τις ανατιμήσεις στα κόστη των πρώτων υλών, της ενέργειας και των μεταφορών, οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν και σε αυξήσεις τιμοκαταλόγων. Πρόκληση παραμένει και η ενθάρρυνση της στροφής προς τη βιώσιμη ανάπτυξη ειδικά ανάμεσα στις μικρότερες επιχειρήσεις.
Η επιχειρηματικότητα στην εποχή της πανδημίας
Έξι στις 10 επιχειρήσεις προσδοκούν σε σχετικά σύντομη διάρκεια στις επιπτώσεις της κρίσης του covid-19 (ως και το τέλος του 2022), ενώ αποτελεσματικά θεωρούνται και τα γενικά μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων (53,7%). Τα ειδικά μέτρα ανά κλάδο ωστόσο κρίνονται μη αποτελεσματικά από το 54,2% των επιχειρήσεων, ποσοστό ανάλογο με το 2020. Παράλληλα, η τηλεργασία «ήρθε για να μείνει» με το 50% να σκοπεύει να την υιοθετήσει, εφόσον ταιριάζει, στο μέλλον και ανεξαρτήτως της πανδημίας. Ως προς την εξέλιξη του επενδυτικού σχεδιασμού των επιχειρήσεων, το μέγεθος της επιχείρησης είναι καίριος παράγοντας για την «αντοχή» του σχεδιασμού στις συνθήκες της πανδημίας με το 62% των μεγάλων και το 45% των μεσαίων να προχωρούν κανονικά. Υψηλές προσδοκίες για την αντιμετώπιση της κρίσης υπάρχουν από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης με το 70% να εκτιμά ότι θα συμβάλει θετικά.
Οι επιχειρήσεις για την πράσινη μετάβαση
Για το 62% των επιχειρήσεων, τα ζητήματα της πράσινης ανάπτυξης καταγράφονται ως σημαντικά. Δημιουργούν προοπτική για μείωση του κόστους λειτουργίας, βελτίωση της σχέσης με τους πελάτες και τους προμηθευτές, είσοδο σε νέες αγορές και αύξηση της καινοτομικής τους ικανότητας (30-35%). Το 46% σκοπεύει να επενδύσει στο μέλλον σε δράσεις που συμβάλλουν στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Στον αντίποδα, η πράσινη μετάβαση δεν είναι σημαντική για το 17% (34% στη Μεταποίηση), κάτι που αναδεικνύει την ανάγκη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τις προκλήσεις και την ωρίμανση της προσαρμογής. Αυτό ισχύει ειδικά για τις μικρότερες επιχειρήσεις, καθώς για τις μεγαλύτερες σε ποσοστό 50% τα ζητήματα πράσινης μετάβασης κρίνονται ως πολύ σημαντικά, με το ποσοστό να υποχωρεί στο 28,7% στις μικρές επιχειρήσεις, γεγονός που περιγράφει το μέγεθος της προσπάθειας ενημέρωσης και ενθάρρυνσης που χρειάζεται.
Αξιολόγηση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος
Το 2021 συνεχίστηκε – για 4η χρονιά – η πορεία βελτίωσης στους Δείκτες Αξιολόγησης Δυσκολιών στο macro και micro περιβάλλον, με επιδόσεις πλέον πάνω από τη βάση. Η ψηφιοποίηση του κράτους παραμένει ένα “success story” με την καλύτερη αξιολόγηση να αφορά τρεις ψηφιακούς φορείς του δημοσίου, με ακόμα μεγαλύτερη βελτίωση έναντι του 2020 (gov.gr 71%, businessportal ΓΕΜΗ 60% και ΕΡΓΑΝΗ 58%). Στα υπόλοιπα πεδία μεταρρυθμίσεων καταγράφεται χαμηλότερος βαθμός ικανοποίησης (κάτω από 20% στα περισσότερα), ωστόσο σε όλα σχεδόν υπάρχει βελτίωση έναντι του 2020.
Στο macro επίπεδο, μεγαλύτερο εμπόδιο παραμένει διαχρονικά η υψηλή φορολογία (45,5%), καταγράφοντας σημαντική όμως βελτίωση έναντι του 2020, κάτι που αποδίδεται στη μείωση των φορολογικών συντελεστών και της προκαταβολής φόρου εισοδήματος. Με αρκετή απόσταση ακολουθούν η διαφθορά / το έλλειμμα διαφάνειας (29,5%), η αναποτελεσματική λειτουργία των θεσμών (26,5%) πεδίο που περιλαμβάνει και τη δικαιοσύνη όπου καταγράφεται στασιμότητα, η μακροοικονομική κατάσταση της χώρας (23,4%) και το διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον (22,4%) για το οποίο η ανησυχία των επιχειρήσεων έχει τριπλασιαστεί σε σχέση με το 2020.
Αξιοσημείωτη βελτίωση σε σχέση με το 2020 παρουσιάζουν η έλλειψη κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού (8ο εμπόδιο από 2ο) και το έλλειμμα στη συνεργασία με τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα για την ανάπτυξη καινοτομίας (10ο εμπόδιο από 7ο), πεδία όπου ο ΣΕΒ έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες. Στο micro επίπεδο παρατηρείται μια μικρή, αλλά συνεχής, βελτίωση στην καθημερινή λειτουργία των επιχειρήσεων, ενώ για πρώτη φορά κατατάσσεται στην πρώτη θέση η αδυναμία πρόσβασης στη χρηματοδότηση / ο ακριβός δανεισμός (32,4%). Παράλληλα, ενισχύεται η δυσκολία του υψηλού κόστους ενέργειας σε σχέση με το 2020 (4ο εμπόδιο, με 28,6%, +8 π.μ.).
Για την επόμενη μέρα και την ανάκαμψη της οικονομίας μετά την κρίση της πανδημίας, οι μεν μικρότερες επιχειρήσεις ζητούν στήριξη από την Πολιτεία, ενώ οι μεσαίες και μεγάλες δίνουν έμφαση στην προσέλκυση νέων επενδύσεων. Ως σημαντικές προτεραιότητες αναδεικνύονται ακόμα συνδυαστικά τα ζητήματα της καινοτομίας (26,3%) και της ενίσχυσης της νεοφυούς επιχειρηματικότητας (12,2%), όπως και τα ζητήματα της σύνδεσης του εκπαιδευτικού συστήματος με την αγορά εργασίας (21,9%) και της ενίσχυσης της έρευνας στα πανεπιστήμια (21%).
